Dzisiaj kolejna część mojej krótkiej opowieści na temat win musujących. Szampan już za nami (Zobacz Tutaj), a teraz czas zająć się resztą bąbelkowego świata. Szampania to z pewnością swojego rodzaju pępek na musującej mapie świata, ale wina z bąbelkami powstają w wielu innych regionach winiarskich. W samej Francji tego rodzaju wina poza Szampanią powstają np. w Dolinie Loary, Alzacji, Burgundii, Dolinie Rodanu, Bordeaux, Langwedocji itd. Poza Szampanem Francuzi produkują choćby Cremant d’Alsace, Cremant d’Bourgogne, Cremant de Bordeaux, Cremant de Loire, musujące Anjou, Vouvray, Saumur, Cremant de Limoux. Francja nie tylko Szampanem stoi.
Także inne kraje mogą pochwalić się swoimi bąbelkami. Włochy słyną np. z Prosecco, Franciacorty, Lambrusco, Moscato d’Asti, Trento. Hiszpanie mają swoją Cavę, Niemcy i Austriacy produkują Sekty. Portugalczycy chwalą się swoimi Espumante z Bairrady. Wino musujące powstaje nawet w Wielkiej Brytanii. Bąbelki można też znaleźć w krajach środkowoeuropejskich, a także na Bałkanach. Nowemu Światu tego rodzaju wina także nie są obce. W RPA powstają wina robione metodą tradycyjną zwaną tu Methode Cap Classique, wina musujące znajdziemy również w Australii, Nowej Zelandii, Ameryce Południowej czy w USA. Ja postaram się przedstawić bliżej kilka z najpopularniejszych win musujących, tak byście mogli łyknąć o nich trochę wiedzy i sięgać po nie bardziej świadomie.
Na początek przenieśmy się do Hiszpanii i poznajmy bliżej najbardziej znane bąbelki z tego kraju, czyli Cavę. Cava to wino musujące produkowane metodą tradycyjną, taką samą jak Szampan. Warto zaznaczyć, że Cava DO jest apelacją obejmującą styl wina, a nie konkretny region. Jest to więc dość specyficzny charakter apelacji rozproszonej. Obszar objęty apelacją nie jest ograniczony do spójnego w granicach obszaru geograficznego. Mimo to, ok. 95% produkcji Cavy pochodzi z regionu Penedes w Katalonii. Można ją jednak wytwarzać w wielu innych miejscach w Hiszpanii np. w Aragonii, Kraju Basków, w regionie Rioja, okolicach Walencji. Za główne miejsce produkcji Cavy uważa się okolice gminy Sant Sadurni d’Anoia w regionie Penedes. Wyjątkowy charakter apelacji DO Cava powodował wiele konfliktów między producentami tego wina z różnych regionów Hiszpanii. 95% Cavy pochodzi z Penedes i właśnie producenci z tego obszaru najbardziej podnosili, że apelacja nie chroni w sposób wystarczający stylu wina i specyfiki ich regionu. Niedawno ogłoszono więc nową kategorię dla win musujących z regionu Penedes – Classic Penedes. Będą nią oznaczane wina musujące produkowane metodą tradycyjną w ramach DO Penedes.
Jeżeli chodzi o samą produkcję Cavy, to używa się trzech podstawowych odmian winogron:
- Macabeo (inna nazwa to Viura) – dodaje ona aromaty kwiatów, brzoskwiń, owoców cytrusowych, pestkowych
- Parellada – dodaje nut pigwy, jabłka, cytrusów, więcej ciała do blendu
- Xarello – dodaje kwasowości, świeżości
Ponadto do produkcji Cavy wykorzystuje się też takie odmiany jak np. Chardonnay, Trepat, Granacha, Monastrell. Czerwone odmiany wnoszą aromaty dojrzałych, czerwonych owoców, dodają więcej ciała. Są głównie wykorzystywane do produkcji różowej Cavy.
Przyjęte zostały następujące określenia jakości Cavy spotykane na etykiecie:
- Cava (Standard) – minimum 9 miesięcy dojrzewania na osadzie drożdżowym
- Cava Reserva – minimum 15 miesięcy dojrzewania na osadzie drożdżowym ( takie same wymaganie jak dla Szampana nierocznikowego)
- Cava Gran Reserva – minimum 30 miesięcy dojrzewania na osadzie drożdżowym, zwykle podany jest też rocznik, występuje tylko w wersji Brut Nature, Extra Brut i Brut. Wynika stąd, że poziom cukru w winach tej klasy nie może przekraczać 12g/l.
Cavy typu Reserva i Grand Reserva są bardziej potężne, złożone, lepiej zbudowane, dłużej dojrzewają na osadzie, rozwijają też aromaty drożdżowe, zakwasu chlebowego, grzanki, nuty orzechowe podobnie jak w przypadku Szampanów. Młodsze Cavy ( Standard) są zdominowane przez aromaty cytrusowe oraz aromaty owoców z sadu jak pigwa, jabłko, gruszka. Mimo to, w nich też można spotkać nuty orzechowe, tostowe, itp.
Na etykiecie możemy zauważyć oznaczenia dotyczące poziomu wytrawności ( słodyczy) wina. Kształtują się one podobnie jak w przypadku Szampanów ( wymieniam te oznaczenia od najbardziej wytrawnego do najbardziej słodkiego):
Brut Nature, Extra Brut, Brut, Extra Seco, Seco, Semi Seco, Dulce
Cava to niezwykle przyjemne musujące wino, przypominające w stylu Szampana, a kosztujące znacznie mniej ( choć za najlepsze Cavy też trzeba nieco zapłacić). Wiele tego rodzaju win z górnej półki reprezentuje bardzo zbliżoną jakość w porównaniu z Szampanem. Jeżeli jesteście więc miłośnikami bąbelków z Szampanii, śmiało możecie spróbować Cavy klasy Reserva lub Gran Reserva, a przy tym nie nadszarpniecie tak mocno waszego portfela.
Na koniec podam wam kilku producentów, marek Cavy, za butelkami których warto się rozejrzeć:
Recaredo ( zdaniem wielu jeden z najlepszych producentów), Gramona, Augusti Torello, Castillo Perelada, Sumarroca, Codorniu ( linia Gran Reserva), Castel Sant Antoni, Segura Viudas.
To taka moja osobista lista wskazań. Wybór jak zawsze należy do was.
Teraz czas na Włochów i ich chyba najbardziej znany, bąbelkowy produkt eksportowy, a mianowicie Prosecco. Prosecco, w przeciwieństwie do szampana czy choćby Cavy, produkowane jest metodą Charmata – wtórna fermentacja zachodzi w dużych zbiornikach a nie w butelce. Prosecco pochodzi z północnych Włoch, powstaje w regionie Wenecji Euganejskiej i Friuli-Wenecji Julijskiej.
Szczepem wykorzystywanym do jego produkcji jest odmiana Glera. Prosecco może być spumante, czyli musujące, bądź też frizzante, czyli lekko musujące. Prosecco to wino o przeważających aromatach zielonych jabłek, melona miodowego, moreli, gruszki, cytrusów, owoców tropikalnych, kwiatu pomarańczy. Niezwykle świeże i przyjemne w konsumpcji, również bardzo elastyczne jeśli chodzi o zestawienia kulinarne.
Prosecco jest produkowane i etykietowane według następujących poziomów słodyczy (wytrawności):
- Brut: 0-12 g cukru na litr
- Extra Dry: 12-17 g cukru na litr
- Dry: 17-32 g cukru na litr
Większość dostępnych Prosecco to Prosecco typu Brut, a więc wytrawne, jednak z powodu cech odmiany winogron używanych do produkcji ( dominują owocowe aromaty), Prosecco zwykle wydaje się nieco słodsze niż jest. Czasem na etykiecie można spotkać oznaczenie Millesimato – jest to Prosecco rocznikowe.
Teraz spójrzmy, czym kierować się wybierając Prosecco, a więc przyjrzyjmy się poziomom jakości tego wina. Jak wspomniałem na początku, Prosecco powstaje zarówno w regionie Veneto ( Wenecji Euganejskiej) jak i w Friuli-Wenecji Julijskiej. Jednak to Veneto jest miejscem, gdzie rodzi się najlepszej jakości Prosecco. Poziomy jakości są następujące:
- Prosecco DOC – najpopularniejszy typ Prosecco, może być produkowane zarówno w Veneto, jak i we Friuli.
- Prosecco Conegliano Valdobbiadene Superiore DOCG – to już wyższa liga, zdecydowanie lepsza jakość. Winogrona pochodzą z mniejszych obszarów między wzgórzami Valdobbiadene i Conegliano. Te wzgórza są znane z produkcji jednych z najbardziej skoncentrowanych Prosecco.
- Colli Asolani DOCG – w regionie Conegliano Valdobbiadene możemy znaleźć jeszcze mniejsze pagórkowate rejony produkujące wspaniałe Prosecco o wysokim standardzie. Wina są etykietowane oznaczeniem Colli Asolani na butelce. Duża klasa.
- Prosecco Conegliano Valdobbiadene Superiore Rive DOCG – Rive oznacza jedno z siedlisk usytuowanych na stromych zboczach, na etykiecie może pojawić się nazwa takiego siedliska. Wina te powstają w ściśle określonych gminach, winnicach. Są 43 takie gminy, których nazwy mogą być umieszczone na etykiecie Rive di Ogliano. Ten poziom to już nie przelewki. Wybitna jakość.
- Valdobbiadene Superiore di Cartizze DOCG – absolutny szczyt w kwestii Prosecco. Mikroregion , spiczasty pagórek, uważany za doskonałe terrior dla Prosecco.
Najlepsze Prosecco to naprawdę wyrafinowane wina. Subtelne, kruche, ale i niezwykle złożone, eleganckie. To nie są zwykłe bąbelki, często Prosecco nie jest traktowane poważnie, a to moim zdaniem poważny błąd. Oczywiście, aby napić się dobrej jakości Prosecco nie trzeba wcale szukać tych z oznaczeniem di Cartizze czy Rive, choć nie ukrywam, że warto. Wystarczająco dobrą, a nawet świetną jakość oferują Prosecco Conegliano Valdobbiadene Superiore.
Ponadto warto wiedzieć, że region Conegliano Valdobbiadene jest niezwykle urokliwy pod względem krajobrazowym. Winnice pięknie prezentują się na stromych zboczach. Nie miałem jeszcze okazji przekonać się o tym na własne oczy, ale myślę, że wszystko przede mną.
A teraz kilka najciekawszych moim zdaniem Prosecco z regionu Conegliano Valdobbiadene ( z uwzględnieniem tych z oznaczeniem Rive i di Cartizze), których można i warto spróbować:
Col Credas Rive di Farra di Soligo (Adami), Pra dei Salt Rive di Collato ( Bernardi Pietro), Rive di Farra di Soligo ( La Farra), Col di Manza Rive di Ogliano (Perlage), Rive di Ogliano (Masottina), Bisol, Vigna La Rivetta Cartize ( Villa Sandi), Arzana Dry (Astoria), Foss Marai, Ruggeri, Le Bertole, Garbara, Nino Franco, Sorelle Bronca, Perlage, Tanore.
Zostajemy jeszcze we Włoszech , by pokrótce przyjrzeć się innym, znanym bąbelkom z tego kraju.
Zacznijmy od Franciacorty, włoskiej, musującej księżniczki z regionu Lombardii. Również i ona zawdzięcza bąbelki metodzie tradycyjnej.
Franciacorta może powstawać z trzech szczepów:
- Chardonnay
- Pinot Noir
- Pinot Blanc ( max. 50%)
Wyróżniamy następujące style/rodzaje Franciacorty:
- Franciacorta ( podstawowa, minimum 18 miesięcy dojrzewania na osadzie)
- Franciacorta Saten ( może powstać tylko z Chardonnay lub kupażu Chardonnay i Pinot Blanc, bardziej miękka, delikatniejsza, minimum 24 miesiące na osadzie)
- Franciacorta Rose ( musi zawierać min. 25% Pinot Noir a Pinot Blanc max. 50%, i oczywiście Chardonnay, min. 24 miesiące na osadzie)
- Franciacorta Millesimato, czyli rocznikowa ( min. 85% wina musi pochodzić z danego roku, min. 30 miesięcy na osadzie)
- Franciacorta Riserva ( produkowana z win o doskonałym roczniku, dojrzewa minimum 5 lat na osadzie)
Poziomy wytrawności:
- Pas dosé – do 3 g cukru na litr, najbardziej wytrawna
- Extra Brut – do 6 g/l
- Brut – do 12 g/l, najbardziej powszechna
- Extra Dry – 12-17 g/l, miękka, najbardziej uniwersalna kulinarnie
- Sec or Dry -17-32 g/l
- Demi-Sec – 33-50 g/l, najlepsza do deserów
Franciacorta przypomina styl Szampana, ale jest od niego zwykle bardziej miękka. Jest to złożone i wyrafinowane wino musujące, dostojne, ekstrawaganckie, wysublimowane, u nas trochę mniej znane i cenione. Jedne z moich ulubionych bąbelków. Ma ona naprawdę wiele do zaoferowania. Dostojna i dojrzała włoska dama.
Polecani producenci: Barone Pizzini (piłem i polecam), Bellavista ( również degustowałem, bardzo dobra), Castellino, Uberti, Gatti, Berlucchi.
Teraz kilka słów o Lambrusco, bąbelkach z Emilii-Romanii, choć Lambrusco może być też produkowane w części Lombardii. Powstaje metodą Charmata. Lambrusco to nie tylko styl wina, to też grupa 15 miejscowych szczepów używanych do jego produkcji np. lambrusco di sorbara, lambrusco grasparossa, lambrusco salamino, lambrusco mariani. W zależności od danej apelacji, Lambrusco w kupażu musi zawierać odpowiednią ilość wymienionych wyżej, przykładowych odmian.
A oto kilka najważniejszych apelacji dla tego wina, w których powstają wina o różnym stylu:
- Lambrusco Di Sorbara – tu powstają wina w lżejszym stylu o aromatach czerwonych owoców i kwiatów
- Lambrusco Grasparossa – bardziej wyraziste wina, nuty ciemnych owoców, aromaty ziemiste
- Lambrusco Salamino Di Santa Croce – również wina bardziej złożone, wyraziste
- Lambrusco Reggiano– jak wyżej
Lambrusco występuje w wersji wytrawnej (secco), półwytrawnej (semisecco), półsłodkiej (amabile) oraz słodkiej (dulce).
Jest to niezwykle pijalne wino musujące, delikatne bąbelki, lekkość sprawiają, że wino to daje mnóstwo przyjemności i frajdy. Wersje bardziej wyraziste odznaczają się większą złożonością. Choć Lambrusco często kojarzy się z tanią, słodką popitką, jakościowe Lambrusco naprawdę nie ma się czego wstydzić i jest to poważne wino.
Teraz kilku ciekawych producentów wartych moim zdaniem uwagi: Cleto Chiarli, San Polo, Terra Quilia, Opera 2, Fattoria Moretto, Manicardi, Cantina di Carpi e Sorbara, La Piana.
Jeszcze krótko o ostatnich, włoskich bąbelkach w ramach mojego krótkiego przewodnika, a mianowicie Moscato d’Asti. Produkowane jest metodą Charmata, w Piemoncie, w prowincji Asti, posiada status apelacji DOCG, powstaje ze szczepu Muscat Blanc. Wino jest słodkie, o niskiej zawartości alkoholu (5-6%), delikatnie musujące, niezwykle aromatyczne, rześkie, z wyraźnymi akcentami owocowymi, kwiatowymi. Pamiętajmy, aby odróżniać Moscato d’Asti od Asti Spumante. Moscato d’Asti jest winem bardziej szlachetnym, a ponadto jest frizzante.
Polecani producenci: Saracco, Scagliola, Rivetti, Il Falchetto, Bera, Icardi, Manfredi, Marco Negri.
Myślę, że udało mi się dość jasno przedstawić kilka najpopularniejszych rodzajów win musujących. Oczywiście win z bąbelkami jest całe mnóstwo, można by jeszcze długo wymieniać. Warto być może wspomnieć jeszcze o dość popularnych Cremant, czyli winach musujących produkowanych we Francji metodą tradycyjną. W Burgundii powstaje Cremant de Bourgogne, w Alzacji Cremant d’Alsace, w Dolinie Loary Cremant de Loire, w Langwedocjii Cremant de Limoux. To tylko kilka z nich. Są to naprawdę świetnej jakości wina musujące, których również warto spróbować, prezentują wysoki poziom. Jeżeli będziecie mieli kiedyś okazję, to spróbujcie też win Cap Classique z RPA, Trento z Włoch, czy Espumante z Bairrady w Portugalii. Również warte uwagi.
Myślę, że teraz śmiało możecie ruszać do sklepów i z większą świadomością sięgać po butelki win musujących, gdyż to nie tylko świetni towarzysze toastów, ale w pełni uniwersalne i ciekawe wina również na co dzień.
